Có rất nhiều yếu tố gây các cơn đau bụng dưới (hạ vị)
ở phụ nữ. Để tìm ra nguyên nhân, người bệnh cần chú ý đến tính chất của đau (vị
trí, hướng lan tỏa, mức độ) và thời điểm xuất hiện cơn đau.
Các cơn đau liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt
Cơn đau xuất hiện trong lúc hành kinh: Đó là cơn đau
do co thắt, xung huyết, liên quan đến hiện tượng tăng co bóp của lớp cơ ở thành
tử cung. Có thể điều trị bằng thuốc giảm đau thông thường như Paiaceiamol hoặc
thuốc chống co thắt cơ như Phloroglucinol (spasfon) hoặc dùng các thuốc chống
viêm, thuốc chống thụ thai đường uống theo đơn của bác sĩ.
Cơn đau xuất hiện giữa chu kỳ: Đó là cơn đau bụng dưới
do rụng trứng, là hiện tượng sinh lý thông thường. Đôi khi cơn đau này kèm với
rong huyết (máu rỉ từ âm đạo), thường gọi là “hành kinh ngày thứ 15”. Chỉ cần
nghỉ ngơi là sẽ khỏi đau. Nếu nghỉ ngơi mà không đỡ thì có thể đau do nang ở buồng
trứng, cần đi khám phụ khoa.
Đau xuất hiện trước khi hành kinh: Là một dấu hiệu của
“hội chứng tiền kinh nguyệt”. Đau kèm với căng tức vú, tăng cân nhẹ, cảm giác bụng
to la, đau bàng quang, đôi khi nhúc nửa đầu, tính tình trở nên nóng nảy, dễ bực
dọc. Nguyên nhân của hội chứng này là sau khi trứng rụng có sự giảm tiết
piDgesteion, một hormon có vai trò chuẩn bị niêm mạc để trứng được thụ tinh làm
tổ và giúp cho trứng phát triển. Các triệu chứng kể trên đều mất đi khi bắt đầu
hành kinh.
Cơn đau xuất hiện sau khi hành kinh: Phải nghĩ ngay
đến bệnh lạc nội mạc tử cung. Cơn đau này thường xuất hiện ở các phụ nữ trẻ,
đôi khi ở những người không có khả năng sinh đẻ.
Đau không liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt
Cơn đau có thể
xuất hiện sau khi bệnh nhân được làm một số thủ thuật chuyên khoa, chẳng hạn
làm đông máu bằng điện cao tần ở cổ tử cung hoặc làm sinh thiết, lấy một mẩu mô
quanh tuyến ở cổ tử cung để khảo sát các tế bào ở lớp niêm mạc. ớ các trường hợp
này, đau thường kèm dối loạn kinh nguyệt (bởi cổ tử cung bị hẹp do các thủ thuật
trên).
Cơn đau xuất hiện do quan hệ nam nữ:
Đó là đau do giao hợp, khó phân biệt do nhân tố tâm
lý hay do tổn thương ờ bộ phận sinh dục ngoài của nữ. Thường nghĩ nhiều đến
nhân tố tâm lý (không thích thú, sợ, bị cưỡng ép) khi đau xuất hiện sớm, ngay
khi chỉ mới bắt đầu. Nếu đau ở mông thì có thể do tổn thương thực thể, ví dụ
như người phụ nữ mới làm thủ thuật mở rộng lỗ âm hộ để dễ dàng sinh con; hoặc bệnh
viêm âm đạo - âm hộ do nấm; hoặc trường hợp teo tử cung sau mãn kinh... Quan hệ
nam nữ có thể hoàn toàn không thực hiện được nếu bị viêm âm đạo bởi các cơ khép
lỗ âm hộ đã co thắt hẹp lại. Sau khi sinh con, sản phụ có thể đau dữ dội, ở
sâu, thuộc vùng bụng dưới. Đó là trường hợp tử cung bị gập ra phía sau, cổ tử
cung di động bởi màng bụng bị rách sau khi sinh. Khám sản khoa sẽ xác định được
nguyên nhân này.
Đau do nhiễm khuẩn ở bộ phận sinh dục phía trong (buồng
trứng, vòi trứng...). Thường nghĩ đến trường hợp này nếu bệnh nhân đã có lần tiếp
xúc với nguồn tryền bệnh hoa liễu. Khám bằng mỏ vịt sẽ thấy mủ rỉ la từ lỗ tử
cung. Bệnh nhân sẽ thấy đau hơn nếu trong khi khám có di chuyển tử cung. Các phần
phụ (buồng trứng, vòi trứng) đôi khi tăng kích thước. Cần làm các xét nghiệm bổ
sung đổ xác định nguyên nhân gây bệnh.
Các trường hợp đặc biệt cần chú ý: Nếu như thời điểm
xuất hiện đau không xác định được là trước, giữa hay sau lúc hành kinh, không
đau do giao hợp, không có dấu hiệu nhiễm khuẩn (ra khí hư) thì đau bụng dưới có
thể do tử cung ở vị trí bất thường (không ở bụng dưới mà cao hơn). Đau do tử
cung lệch lên phía trên khiến dễ chẩn đoán nhầm với đau ở đường tiêu hóa. Cũng
do vị trí bất thường của ruột thừa mà khi viêm ruột thừa, bệnh nhân lại thấy
đau ở bụng dưới, và nhiều khi tưởng là đau ở bộ phận sinh dục. Tuy nhiên, cần
chú ý là viêm ruột thừa gây đau đột ngột, có tính chất đặc biệt là tăng nhạy cảm
đau, khi sờ vào đau lăng lên, đau có thể kèm theo sốt, táo bón hay tiêu chảy nhẹ;
không có dấu hiệu về tiết niệu hoặc phụ khoa. Khi nghi ngờ viêm một thừa cần đi
khám bệnh ngay.
Bệnh ở cột sống thắt lưng như viêm, thoái hóa đốt sống,
viêm khớp cùng chậu... hoàn toàn có thể gây đau ở bụng dưới và thường ở phía
sau, có thể nghĩ lầm là đau do bộ phận sinh dục.
Một số lớn các bệnh phụ khoa như tử cung quặt ra
sau, u xơ tử cung, u nang buồng trứng... rất ít khi gây đau nếu không có biến
chứng (chảy máu, nhiễm khuẩn). Để điều trị kịp thời các trường hợp khó nhận biết
trên, các bác sĩ phụ khoa thường khuyên chị em nên đi khám phụ khoa định kỳ, ít
nhất 6 tháng một lần.
